به گزارش گلستان ما به نقل از نیلکوه، در این سند ده‌ها نفر از بزرگان، کلانتران و مباشران بلوک فندرسک تا کوهسار طی شکایتی به مجلس شورای ملی، خواهان برکنار مهدی شاه فندرسکی و انتخاب میرعلی اکبر خان امیر عشایر پسر میرزا سعد الله خان دوم به‌جای او شده‌اند.

متن و تصویر سند به شرح ذیل است:

شکایت و تظلم اهالی فندرسک از تعدیات و ظلم مهدی شاه فندرسکی حاکم فندرسک

مورخه 2 شعبان 1341

مقام مقدس بندگان حضرت اشرف ریاست محترم مجلس وکلای معظم دارالشورای کبری ملی شید الله ارکانه

ما اهالی خاک فندرسک و توابع چندین سال است که گرفتار ظلم و شکنجه مهدی شاه حاکم فندرسک هستیم. علاوه اینکه سالی دو مرتبه به ضرب شلاق از رعایای فلک‌زده مالیات می‌گیرد و مفاصا نمی‌دهد.

اتصالا خودش و پسرش و مأمورینش در بلوکات گردش کرده، بهانه‌جوئی نموده، پول از ماها گرفته است و می‌گیرد که دیگر چیزی برای ما باقی نگذاشته، حتی لباس اناث و ذکور و فرش و ظرف منازل خودمان را فروخته‌ایم که حالیه برای معاش خود معطل و به لقمه نانی محتاج شده‌ایم.

در این مدت هم به حکام استرآباد شکایت می‌نمودیم، ولی در مقابل مهدی شاه به‌واسطه اسب هائی که عنفا از ماها گرفته، تقدیم می‌کرد، شکایت و اقدامات رعایا را خنثی نموده و به‌علاوه مأموری از طرف حکام سابق استرآباد آورده، متظلمین در زیر شکنجه بی‌رحمی انداخته، آنچه داشتند به غارت می‌برد و از آنجائی که عموم ما رعایای خاک فندرسک را به خاک مذلت انداخته و دیناری برای ما اهالی باقی نگذاشته‌اند که بیم از گرفتن و غارت بردن آن داشته باشیم و کشته شدن خودمان را هزار درجه از این نوع زندگی بهتر می‌دانیم.

لذا عموم اهالی خاک فندرسک متحد گشته و قسم یاد نمودیم که شکایت نموده و چنگال ظالمانه مهدی شاه را از جسم ضعیف خود دور سازیم. از دو سه ماه قبل بر این، مراتب را به حکومت‌نظامی استرآباد شکایت نموده و تقاضای عزل مهدی شاه را کرده، هنوز جواب مساعدی نشنیده.

مهدی شاه از قضیه مطلع شده، ولی‌الله خان پسر خودش را با چند نفر از سارقین و عده‌ای از سوار ترکمن به حاجی لر که یکی از بلوکات فندرسک است فرستاده، مشارالیه به کشتن رعیت خواست رعایا را خائف نموده، راحت نماید.

در ابتدای ورود به‌طرف رعایا شلیک نموده، دو نفر را مقتول و یک نفر را زخمی، مشرف‌به موت نمود. اهالی حاجی لر و کوهسار برای دفاع حاضرشده، ولی‌الله خان دید پیشرفت نخواهد کرد، مجبورا عودت نمود.

حالیه باکمال بی‌صبری عاجزانه به آن مقام مقدس معروض می‌داریم تاکنون اهالی فندرسک تحمل همه نوع تعدیات جابرانه مهدی شاه را نموده، ولی من‌بعد از این‌یک نفر از اهالی به حکومت مهدی شاه حاضر نیست.

استدعا داریم هر چه زودتر این حاکم جابر متعدی را معزول و این رعایای فلک‌زده را از چنگال بی‌رحمی مهدی شاه مستخلص فرمایند و نیز محض اثبات و صحت عرایض خود معروض می‌داریم خاک فندرسک از سمتی وصل به خاک شاهرود و از سمت دیگر متصل به خاک نردین است؛ حکومت و عموم اهالی شاهرود و نردین از تعدیات فوق‌العاده مهدی شاه مستحضرند.

استدعا از آن ذوات مقدس چنان است از شاهرود و نردین تحقیقات لازم بفرمایند تا مدلل شود چاکران تا جائی که ممکن بود تحمل نموده سکوت کردیم و حالیه طاقت تحمل باقی نمانده و عموم اهالی از جان خود گذشته حاضریم که همگی کشته بشویم و به حکومت مهدی شاه راضی نشویم.

هرگاه دولت و ملت بذل مرحمتی در حق ما اهالی فندرسک نفرمایند، مهدی شاه درصدد است که به‌وسیله تراکمه و جمعی سارقین اهالی را تهدید نماید و اهالی هم عموما برای طرفیت حاضریم، خون‌ریزی واقعی شده و اسباب زحمت برای همه فراهم خواهد شد.

منتظریم که هر چه زودتر تکلیف اهالی خاک فندرسک را معلوم فرمایند. هرگاه موجبات آسایش و استرضای عامه اهالی را منظور بفرمایند، معروض می‌داریم ما اهالی محل عموما به حکومت میرعلی اکبر خان امیر عشایر پسر میر سعدالله خان مرحوم فندرسکی حاضر و رضایت داریم . عاجزانه استدعا داریم مشارالیه را برای حکومتی فندرسک مقرر فرمائید. از طرف اولیای امور مامور فرمایند که از مراحم کامله آن ذوات مقدس آسوده و دعاگو باشیم. عرضحال عموم چاکران و کلانتران و ریش‌سفیدان و رعایای فندرسک و رامیان و کوهسار و حاجی لر.

(مهرها و اسامی): اقل خدام الشرع جرما و کثرهم جرما قاسم الحسینی حاجی لری، اقل اهل العلوم آخوند ملا محمد رضای قلعه قافی حاجی لری، و انا الاحقر رضا الحسینی الدرجینی الکوهساری، خادم الشریعه موسی الحسینی دوزینی کوهساری، تراب اقدام العلماء عزیز الله نوده فندرسکی، اقل الطلاب (؟) محمد شریف العلوی الفارسیانی کوهساری، تراب اقدام الطلاب عبدالله الموسوی رامیانی، غلامرضا بیگ نظام لشکر حاجی لری، حضرت قلی بیگ شرف حاجی لری، علی اکبر رئیس حاجی لری، محمد رضا کلانتر حاجی لری، قاسم کلانتر حاجی لری، حسن قلی کلانتر کوهسار، خلیل ریش سفید چنانبی (؟) حاجی لری، کربلائی حسین کلانتر صفی آباد، حسین بیگ کلانتر کوک کل، اسماعیل میرزا کلانتر تول آرام، جعفر قلی پیره مرد رامیانی، نعمت الله کلانتر سایر، ابراهیم بیگ کلانتر دوزین، ملک سلیمان فندرسکی، نصر الله خان فندرسکی، علی بیگ کدخدای رامیان، آقا عبدالوهاب رامیانی، کچک بای رامیانی کربلائی حیدر قلی آقا مباشر قلعه قافی، عباسقلی بیگ کدخدای فندرسک، محب علی بیگ کدخدای رامیانی، شکر الله بیگ خونببینی فندرسکی، کربلائی یوسف دار کلاه فندرسک، کربلائی علی مردان سلطان حاجی لری، عبدالعزیز بیک یاور رامیانی، حاجی احمد بیک یوزباشی رامیانی، آقا حمزه نودی رامیانی، رجب علی بیک سعد آبادی فندرسکی، نور کلای سردار رامیانی، نادر محمد کدخدای سفید چشمه فندرسکی، کربلائی فیض محمد زرین کل فندرسکی، لطفعلی بیگ مباشر نام تلوی فندرسکی، براتعلی بیگ جوز چال رامیانی، کربلائی فضعلی کلانتر میان کوه رامیانی، کربلائی محمد مهدی سعد آباد فندرسکی، کربلائی نجف علی کلانتر رضی رامیانی، نور محمد بیک شیرآباد فندرسکی، رضا قلی کلانتر خان دوست رامیانی، کربلائی الیاس سایر (؟) فندرسکی، جانعلی بیک مباشر وطنی، کربلائی خداد وطنی، آقا عبدالرسول وطنی، قهار قلی بیک مباشر محله میر، کربلائی یوسف محله میری، کربلائی فضعلی محله میری، آقا میرزا آقای فندرسکی، غلامرضا بیگ شیری فندرسکی، عبدالنصیر بیک قشلاق محله میر، عاشور قلی بیگ مباشر خوش یایلاق، کربلائی نعمیر قلی خوش یایلاقی، امامقلی بیگ سوخته صحرای نودی، کربلائی محمدیار سوخته صحرائی، ذوالفقار کدخدای رحیم آبادی، محمد طاهر رحیم آبادی، کربلائی خالق ویردی رحیم آبادی، کربلائی خوجه قلی فارسیان قانچی، حاتم علی بیگ فارسیانی، جهانگیر مباشر فارسیان قانچی، کربلائی نفس مباشر تلاآباد قانچی، اقل الطلبه نصرالله فارسیانی، کربلائی محمد جعفر فارسیانی، کربلائی نوروز علی مباشر چهار ده چناشک، بابا خان بیک مباشر سیب چال، آقا محمد مباشر وامنان، کربلائی لطف الله وامنانی، کربلائی فضل الله وامنانی، فالی (؟= خالی) محمد مباشر کاشی داری، اقل الطلاب رضا قلی کاشی داری، آقا سید قاسم کاواری، کربلائی نظر علی نرابی، طانگیری ویردی مباشر نرآب، کربلائی عبدالرحیم کاشی داری، کربلائی محی (؟) حمد نرآبی، قدرت الله بیگ کاشی داری، کربلائی محمد یروئی (؟= لیروئی)، اقل خدمه الشرع عبدالخالق خسروآبادی، کرمعلی بیک مباشر برین، کربلائی جانعلی برینی، حسین قلی کلانتر برنجوین، میرزا بیک مباشر خسروآباد، میرزا محمد کلانتر یروئی (؟= لیروئی) و ....

(حاشیه): به وزارت داخله فرستاده که از حکمران استرآباد تحقیق هایی نموده، اقدام در آسایش اهالی بنمایند. 21 حمل 1302 یعقوب الموسوی 
(4/68/36/46)
منبع : اسناد استرآباد و دشت گرگان در دوره مشروطیت ، مصطفی نوری و اشرف سرایلو

در این سند بسیار ارزشمند نام برخی از بزرگان "بلوک کوهسار " که مرز آن از قلعه قافه تا فارسیان، فرنگ و کالپوش بوده، به عنوان شاکی و تظلم خواه به همراه تصویر مهر آنها آورده شده است. روستاهایی که نام بزرگان آنها در این نامه نیست، احتمالا حامی مهدی شاه فندرسکی بوده و شکایتی از او نداشته اند.

اسامی بزرگان بلوک کوهسار:

۱_ملا محمد رضای قلعه قافی
۲_کربلائی حیدر قلی آقا مباشر قلعه قافی
۳_رضا الحسینی الدرجینی الکوهساری
۴_حسن قلی کلانتر کوهسار
۵_کربلائی حسین کلانتر صفی آباد
۶_نعمت الله کلانتر سایر
۷_ابراهیم بیگ کلانتر دوزین
۸_موسی الحسینی دوزینی کوهساری
۹_ کربلائی نوروز علی مباشر چهار ده چناشک
۱۰_کرمعلی بیک مباشر برین
۱۱_کربلائی جانعلی برینی
۱۲_حسینقلی کلانتر برنجون
۱۳_کربلائی محمد لیروئی
۱۴_میرزا محمد کلانتر لیروئی
۱۵_عبدالخالق خسروآبادی (عبدل)
۱۶_میرزا بیک مباشر خسروآباد

چند نکته در باره این سند:

۱_ نام سه نفر در این سند با لقب " فارسیانی " ذکر شده که نمی‌دانیم از فارسیان قانچی بوده اند یا فارسیان گالیکش. البته بزرگانی که از فارسیان قانچی بوده اند با لقب " فارسیان قانچی" ذکر شده‌اند. لذا این احتمال وجود دارد که اسامی بالا از بزرگان فارسیان گالیکش باشند. ولی اسامی این بزرگان مثل حاتم علی بیک فارسیانی در صد سال قبل در هیچ یک از شجره نامه های فارسیان وجود ندارد؛ لذا این موضوع تردید را نسبت به فارسیانی بودن اسامی ذکر شده بیشتر می کند. این مساله نیاز به تحقیق بیشتر دارد.

۲_ مطابق این سند، منطقه کالپوش در یک قرن قبل، جزء بلوک کهسار بوده است. آنجا که اشاره شده " خاک فندرسک از سمتی وصل به خاک شاهرود و از سمتی وصل به خاک نردین است " . سندی دیگر نیز این مساله را تایید می کند. کالپوش در تقسیمات کشوری در سالهای بعد از بلوک کوهسار جدا شده و به استان مجاور ملحق می شود.

۳_ عزیزانی که ارتباط نسبی با اسامی بزرگان بلوک کوهسار در این سند دارند، لطفا به بنده اطلاع دهند تا در توضیحات بعدی به همراه شجره نامه ذکر شود.

۴_ آخرین اسم در این سند " میرزا بیک مباشر خسروآباد " است. میرزا بیک پسر آدینه، برادری بنام کربلائی علی (کلبعلی) داشته است. این دو از بزرگان طایفه جندو jondo و از نوادگان " قربان شیخ " بوده اند که فامیلی " شیخی کوهسار " برای آنها احتمالا از نام جدشان "قربان شیخ " اقتباس شده است. در ذیل شجره نامه مقدماتی " میرزا بیک مباشر خسروآباد " آورده می شود:

ابوذر خسروی

انتهاي پيام/