به گزارش گلستان ما ؛ مـنطقه ترکمن‌صحرا در شمال ایران یکی از نقاط گریز از مرکز بود که پس از پیروزی انقلاب به عرصه جنگ مسلحانه علیه نظام جمهوری اسلامی تبدیل شد. در این منطقه در طول رژیم پهلوی فئودال‌ها و مزدوران آنها با تکیه‌بر نیروهای نظامی و برخورداری از حمایت و همراهی روحانیون وابسته به مزدوران بیگانه، وحشت زیادی حاکم کرده بودند که کسی جرات اعتراض را به خود نمی‌داد
درنتیجه این جو خفقـان و فقـر فرهنگـی در ترکمن‌صحرا نیز همانند کردستان، موج انقلاب بسیار دیرتر از سایر مـناطق وزیـدن گرفـت و وقتی آغاز شد که گروه‌های مارکسیستی، عمدتاً چریک‌های فدایی خلق، جـریان را به دست گرفتـند. از همـان ابـتدا تـلاش کردند تحت عنوان «دفاع از خلق ترکمن» با برانگیختن حس ناسیونالیستی ترکمن‌ها و دامن زدن به اختلافات قومی و مذهبی، تحولات منطقه را به دست‌گیرند.
در روز ۲۳ بهمن ۵۷ یعنی یک روز پس از پیروزی انقلاب ایران جوانان انقلابی ترکمن به شهربانی گنبد حمله و نیروهای حاضر در پاسگاه را خلع سلاح کردند. در بعدازظهر همان روز چریک‌های فدایی خلق و هواداران آنها به مردم انقلابی مستقر در شهربانی هجوم بردند و خواهان تقسیم سلاح‌ها شدند.
چریک‌های فدایی خلق شایعه کرده بودند شیعه‌ها تفنگ را گرفته‌اند و قصد تلافی حمله چماق به دست‌های ترکمن در دوران پهلوی را دارند. در این روزها جریان چپ به رهبری فدائیان خلق به‌شدت در منطقه ترکمن‌صحرا فعال‌شده بود و با تحریک احساسات قومی و نفوذ در بین روستائیان اهداف پشت پرده خود را پیش می‌برد. در نیمه اول اسفندماه ۵۷ خانه فرماندار سابق گنبد برای سازمان‌دهی نیروهای چپ، اشغال و به مرکز ستاد خلق ترکمن تبدیل می‌شود.
عوامل مختلفی در بروز درگیری در گنبد دخیل بود
حجت الاسلام والمسلمین شیخ حسین عمادی امام جمعه وقت گنبد کاووس در بیان خاطرات خود، در خصوص علت بروز درگیری ها در گنبد کاووس گفت: مسلما در خصوص علت جنگ گنبد، نمی توان یک عامل را در نظر گرفت و در واقع باید عوامل بسیار را کنار هم قرار دهیم تا به نتیجه برسیم. در گنبد اقوام مختلف با فرهنگ‌ها و دیدگاه‌ها و عقاید مختلف زندگی می کنند و در آن زمان کسی هم نقش رهبری فکری و سیاسی مردم را بر عهده نداشت؛ لذا اگر چریک‌های فدایی خلق، کمونیست‌ها، حزب توده، بهایی‌ها در آنجا دست به فعالیت زدند به خاطر دنج بودن و مشغول بودن مردم به کار خویش بود. در کنار آن فرقه وهابیت عربستان و پاکستان به ایجاد اختلاف شیعه و سنی در منطقه دست می‌زدند. در کنار این عوامل شاهپور غلامرضا، عبدالرضا، شمس، اشرف و محمدرضا پهلوی اصلاحات ارضی کردند و تمام زمین‌های مردم را در اختیار خودشان قرار دادند و این بهانه ای برای توطئه جریان های فرصت طلب و تحریک مردم برای ایستادن در مقابل حکومت شد. چریک ها با تحریک قوم ترکمن مبنی بر اینکه شما یک قوم هستید و باید تجزیه شوید و مستقل زندگی کنید و ما در کنار شما هستیم و حمایتتان می‌کنیم موفق به تحریک آنها شدند.در این پروسه کمونیست‌ها نیز با چریک‌ها هم‌صدا شدند و به دنبال تجزیه آن منطقه بودند. جدای این عوامل، یک عده عناصری نیز چون لیبرال‌ها که قائل به دین منهای روحانیت بودند نیز به این موضوع دامن زدند.
غائله 14 اسفند برای تغییر نام بندرشاه
۱۴ اسفند ۵۷ درگیری مسلحانه‌ای بر سر تغییر نام بند شاه بین نیروهای کمیته انقلاب با هواداران چریک‌های فدایی خلق در بندر ترکمن رخ می‌دهد. چپی‌ها ضمن راه‌اندازی تظاهرات علیه کمیته‌های انقلاب مدارس شهر گنبد را به تعطیلی می‌کشانند و خواستار انحلال ارتش ضد خلقی با کمک فدائیان خلق و مجاهدین خلق می‌شوند. شهر گنبد تقریباً حالت متشنج دارد. جنگ اول گنبد بین کانون مرکزی شوراهای ترکمن و فداییان خلق با پاسداران انقلاب و کمیته امام در گنبد آغاز می‌شود.
روز هفتم فروردین آیت‌الله طالقانی طی پیامی خطاب به مردم ترکمن‌صحرا، ضمن محکوم کردن نغمه‌های تجزیه‌طلبانه، خواستار ترک هر نوع مخاصمه و برخورد قهرآمیز و دخالت نظامی از هر فرد یا گروهی شد.عید آن سال در ترکمن‌صحرا متفاوت بود. شهر گنبد تقریباً حالت متشنج داشت. مردم تک‌تک از شهر خارج می‌شدند. شهر سنگربندی شده و گروه‌های زیادی از عوامل سازمان چریک‌های فدائی خلق وارد گنبد شده بودند.
غلامرضا خارکوهی مورخ گلستانی در تکمیل اتفاقات جنگ گنبد، می‌گوید :
« در آن زمان گروه‌های ملی‌گرا، کمونیست‌ها و ستاد خلق ترکمن که یک گروه مسلح سیاسی – نظامی وابسته به سازمان‌های چریکی فدایی خلق کمونیست بود با برگزاری رفراندوم انقلاب اسلامی به‌صورت رسمی در منطقه مخالفت می‌کردند . این گروه علاوه براینکه خود با این رفراندوم مخالف بود مردم مسلمان ترکمن تهدید می‌کردند و به زور اسلحه در مناطق ترکمن صحرا مانع انجام رفراندوم و شرکت ترکمن‌ها می‌شدند.
ستاد خلق ترکمن به صندوق‌ها حمله می‌کرد و اجازه نمی‌داد در مناطق ترکمن‌صحرا صندوقی مستقر شود، ولی با هر سختی که وجود داشت بخشی از ترکمن‌ها توانستند در این رفراندوم شرکت کنند و به جمهوری اسلامی ایران رأی بدهند، در آن روزها جنگ اول گنبد توسط سازمان چریک‌های فدایی خلق و ستاد خلق ترکمن که دو گروه سیاسی و مسلح ضدانقلاب بودند به راه افتاد.
آنها به پاسگاه‌های نظامی حمله کرده و سلاح‌های زیادی از تهران، کردستان و مرز شوروی به منطقه وارد می‌کردند و با انقلاب اسلامی که تازه پیروز شده بود می‌جنگیدند. عامه مردم ترکمن طرفدار انقلاب و امام خمینی بودند و با ستاد خلق ترکمن و اقدامات مسلحانه آنها مخالف بودند و به همین خاطر بعد از سرکوب ضدانقلاب همواره مدافع نظام جمهوری اسلامی بودند و بیش از ۵۰۰ شهید تقدیم انقلاب نمودند.»
ضعف دولت موقت در برخورد با فعالیت‌های چریک‌های فدایی که از حمایت حزب توده، سازمان مجاهدین خلق و گروه پیکار برخوردار بودند، باعث شد که سازمان چریک‌های فدایی توسط ستاد شوراهای مرکزی ترکمن‌صحرا و کانون فرهنگی – سیاسی خلق ترکمن حکومتی در منطقه ایجاد کنند به‌طوری‌که هـیچ اقدامی بدون اجازه و رضایت آنان امکان‌پذیر نبود.
آتش بس بین حکومت و نمایندگان ترکمن ها
در ۱۳ فروردین‌ماه ۱۳۵۸ طی نشستی توسط نمایندگان ترکمن‌ها و دولت موقت با اعلام آتش‌بس به توافق‌های زیر می‌رسند
: «۱-انتقال سریع مجروحان به بیمارستان
۲-آزادی دستگیرشدگان
۳-عقب‌نشینی کامل طرفین درگیری از سنگرها و پاکسازی شهر از سنگرها
۴-واگذار کردن حفظ نظم شهر به ارتش تا اطلاع ثانوی.» باوجود این، سـتاد شوراهای خلق ترکمن‌صحرا دست از اقدامات خود برنداشت و به انحاء مختلف ازجمله انتشار اعلامیه‌های تهدیدآمیز از افراد غیر ترکمن خواست تا ترکمن صحرا را ترک کنـند.
هشدار امام در جریان جنگ گنبد!
به دنبال این وقایع، امام خمینی در 24 فروردین 1358، «اغیار و اجانب» را در غائله گنبد ذی‌نفع دانستند و تاکید کردند: «این معنا که در گنبد محقق شده در خیلی جاها از مملکت ما بوده، و همۀ آنها هم زیر سر این اشرار بوده است که دستنشاندههای امریکا یا جای دیگر هستند.»
امام خمینی همچنین بر لزوم پایداری در برابر ضدانقلاب تاکید کرده و خطاب به مردم گنبد فرمودند: «...شما هم باید کمک کنید یعنی پشتیبانی کنید از قوای انتظامی. اگر قوای انتظامی در آنجا مستقر شد شما هم پشتیبانی کنید و به کمکِ هم، اشرار را کنار بزنید. این اشرار که حمله میکنند به مسلمین، واجب است آنها را دفع کنند ولو به قتل آنها منجر بشود. و هر کسی پایداری کند ثواب دارد، و هر کس کشته بشود ثواب شهید دارد.»
مهار غائله گنبد
با اوج‌گیری آشوب‌گری‌ها، مردم تركمن اعم از شيعه و سني در مقابل چريک‌های فدايي خلق موضع گرفتند. مردم با کمک نیروهای انتظامی شروع به پاکسازی شهر پرداختند. چنانکه از خاطرات محسن رفیق‌دوست، یکی از بنیانگذاران سپاه پاسداران برمی‌آید: «سپاه در اولین اقدام، نیرویی به فرماندهی محمود درویشی از نیروهای سپاه برای ختم آن غائله به آن سامان فرستاد.»
البته مشکلات فراوانی در این مسیر وجود داشت. به گفته رفیق‌دوست: «در آن زمان، مهمات ما کم بود، ولی با این حال دو وانت نیسان مهمات برایشان فرستادیم که یکی از آنها را در راه منفجر کردند، ولی نیسان دومی به دست‌شان رسید، اما اوضاع در آنجا بسیار بد بود و آقای درویش پی‌درپی تماس می‌گرفت و می گفت که اوضاع خیلی وخیم است و درخواست نیرو و مهمات می کرد. اتفاقا یکی از شب‌هایی که ایشان تماس گرفتند من افسر نگهبان پادگان ولیعصر(عج) بودم. به ایشان گفتم که شما سربازان امام زمان (عج) هستید و باید ماجرا را تمام کنید.»
روز 19 بهمن 1358 بين نيروهاي انقلابي ارتش و سپاه و نيروهاي ستاد خلق تركمن درگيري مسلحانه رخ داد. اين درگيري چند روز به‌طول انجاميد و در نهايت گنبد در كنترل نيروهاي پاسدار انقلاب و ارتش قرار گرفت. پس از آن ارتش و پاسداران، شهرهاي بندرتركمن و گمش‌تپه را نيز تحت كنترل خود درآوردند. در ختم ماجراي گنبد، نيروهاي سپاه پاسداران علي‌آباد كتول با توجه به شناختي كه از موقعيت جغرافيايي و راه‌هاي گنبد داشتند، نقش بسيار كليدي ایفا كردند. محمد‌هاشم مهيمني فرمانده وقت سپاه گرگان اظهار مي‌دارد كه در جريان اين جنگ از گرگان نيز نيرو اعزام و يك حركت ضربتي انجام شد و چهار نفر از سران خلق تركمن كشته شدند و نهایت غائله گنبد خوابيد.
در جمع‌بندی غائله گنبد، باید گفت که مسأله ترکمن و غیرترکمن، شیعه و سنی جزء صغری قضیه بود و مسائل دیگر چون حضور گروهک‌هایی چون چریک‌های فدایی خلق، حزب توده، مارکسیست‌ها، پیکار، طوفان،آرمان مستضعفین،مجاهدین خلق(منافقین)، عدم آشنایی افراد منطقه با جریانات سیاسی و گروهکها، عدم حضور یک روحانی متعهد و آشنا به مشکلات مردم، حضور فئودال‌ها و درباریان و استثمار مردم از عوامل جنگ بود.
انتهای پیام/
نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط خبرگزاری گلستان ما در وب سایت منتشر خواهد شد
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد