به گزارش گلستان ما، بافت تاریخی گرگان در سال ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۴۱ به ثبت رسیده و دارای آثار و ابنیه قدیمی متعلق به دوران صفویه، زندیه و بناهای وابسته به معماری دوره قاجار و پهلوی است.

«مجموعه تاریخی باقری‌ها» با بیش از ۱۵۰ سال قدمت به عنوان یکی از شاخص‌ترین بناهای این بافت و نمونه‌ای ارزشمند از معماری بومی و مسکونی، حد فاصل محلات نعلبندان و سرچشمه قرار دارد.

این بنای تاریخی که به بزرگ‌ترین خانه تاریخی شمال کشور مشهور است با حدود سه هزار متر مربع مساحت دارای هفت حیاط و ۴۲ اتاق است.

سرای باقری‌ها در بین خانه‌های تاریخی گرگان یکی از سالم‌ترین و وسیع‌ترین بناهاست که دارای حدود هزار و ۹۵۰ متر مربع عرصه بنا است.

با کمی بررسی در فضاهای باز و بسته و نقش هندسی بنا دو حیاط اندرونی، دو حیاط بیرونی، حیاط‌های هشتی، مطبخ و سرطویله به نظر می‌رسد این مجموعه تاریخی در یک مرحله ساخته نشده و در گذر زمان و در مراح مختلف تاریخی شکل گرفته است.

بر اساس مستندات مختلف از جمله اظهار معماران، ساکنان کهنسال و در قید حیات، عکس‌های قدیمی خانواده باقری و نیز شواهد موجود در پژوهش دقیق و علمی در جریان مطالعات مربوط به طرح مرمت، مراحل تحول بنا در ۶ دوره اتفاق افتاده است.

مصالح مختلف به کار رفته در این بنای دوره پهلوی از جمله گچ، شیشه، سنگ، کاهگل، خشت، آجر، سفال و چوب به ویژه شاهکار هنرمندان در نماهای چوبی مجموعه ای ارزشمند از معماری بومی را عرضه کرده که چشم بیشتر بینندگان را مبهوت می‌کند.

بزرگ‌ترین خانه تاریخی شمال کشور از نظر عرصه و عیان

مدیر دفتر بهسازی و احیاء بافت تاریخی گرگان از مجموعه تاریخی باقری‌ها به عنوان بزرگ‌ترین خانه تاریخی شمال کشور از نظر عرصه و عیان (به ویژه عیان) نام برد و به خبرنگار مهر گفت: اوایل دهه ۸۰ و حتی قبل از آن‌که اداره کل میراث فرهنگی گلستان تاسیس شود مهندس امینی که نخستین مدیرکل میراث فرهنگی استان بود بسیار تلاش‌ کرد تا توانست این بنای ارزشمند تاریخی را به سختی از ورثه بخرد.

حسین کتولی با بیان این‌که پس از خریداری این بنا، طرح پردیسان به آن تعلق گرفت، یادآور شد: در طرح پردیسان قرار بود میراث فرهنگی به فاصله هر ۳۰۰ کیلومتر یک مکان تاریخی را به عنوان اقامت در نظر بگیرد که مسافران و گردشگران پس از طی مسیر ۳۰۰ کیلومتری از یک مکان فرهنگی در مکان دیگر فرهنگی اقامت و استراحت کنند.

۱۰ ماه از تصویب طرح نهایی مرمت و بهره برداری این بنای تاریخی می گذرد و تاکنون بیش از ۷۰ درصد مرمت انجام شده است

وی ادامه داد: سال ۸۲ یا ۸۳ مرمت این بنای تاریخی آغاز شد تا این‎‌که بودجه‌های پردیسان دچار مشکل شد و سپس این طرح لغو شد.

به گفته مدیر دفتر بهسازی و احیاء بافت تاریخی گرگان، در آن زمان تقریبا مرمت‌های اساسی خانه باقری (سازه، پی و سقف) انجام شده بود و فقط جزییات معماری و نازک‌کاری‌های آن باقی مانده بود.

وی با بیان این‌که پس از یک دوره چندین ساله بلاتکلیفی، در نهایت میراث فرهنگی گلستان حیاط اول را مرمت کرده و در اختیار انجمن صنعتگران و هنرمندان صنایع دستی گرگان قرار داد، اضافه کرد: در سال ۱۳۹۵ همه بناهای تاریخی شناسایی شده کشور در طرح پردیسان به صندوق احیاء واگذار شد و صندوق احیاء هم دوباره خانه باقری‌ها را به مناقصه گذاشت تا بهره برداری پیدا شود که این بنای تاریخی را به مجموعه اقامتی و خدماتی تبدیل کند.

کتولی تصریح کرد: در این مناقصه دو نفر شرکت کردند و حدود دو سال قبل این بنای تاریخی به بهره بردار واگذار شد و با توافقی که با اداره کل میراث فرهنگی گلستان انجام شد، میراث گلستان ناظر اجرای طرح شد.

وی یادآور شد: پس از واگذاری، حیاط اول رونق یافت و به شربت‌خانه تبدیل و مرمت حیاط پشت شربت‌خانه هم آغاز شد اما دوباره کار مرمت متوقف شد و به تازگی مرمت ازسرگرفته شده اما جزییات آن را باید از بهره بردار پیگیری کنید.

برنده مناقصه مشخص شد

شهریور ماه ۱۳۹۵ صندوق احیاء و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی فرهنگی که نهادی دولتی و زیرمجموعه سازمان میراث فرهنگی کشور است مزایده خانه باقری‌های گرگان را در قالب قرارداد سرمایه گذاری، نگهداری و واگذاری از آن به عنوان مجموعه اقامتی پذیرایی را برگزار کرد و دپارتمان مرمت و معماری زِمو با مدیریت رضا مفاخر، با ارائه طرح مرمت و احیا برنده این مناقصه شد.

از نماینده بهره بردار اقدامات انجام شده از شهریور ۹۵ در این بنای تاریخی را جویا شدیم و سپیده امینی به خبرنگار مهرگفت: خانه باقری‌ها بنای ارزشمندی است که در تاریخ  ۱۶ مهر ۱۳۷۹با شماره ثبت ۲۸۰۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امینی با یادآوری این‌که در همان روزهای نخست کار شناسایی و بازبینی تمام جزئیات خانه باقری‌ها توسط بهره بردار انجام شد، اضافه کرد: تولید نقشه های فن‌شناسی، آسیب‌شناسی و مرمت و احیاء که با مطالعات اسناد بالادست در زمان طرح پردیسان صورت گرفت، بخشی از اقدامات اولیه در این حوزه بود.

تلاش برای احیاء دوباره نام «خانه باقری‌ها»

وی با بیان این‌که در پاییز ۱۳۹۵ خانه تاریخی باقری‌ها «بازارچه صنایع دستی» نامیده می‌شد، تصریح کرد: نخستین تلاش بهره‌بردار در جهت احیای این خانه شاید خلق نام و برندی (نمانام) در خور بود تا بتواند زیبایی و ارزش تمام عیار خود را در این شهر و در نهایت ایران، نمایان کند از این رو بزرگ‌ترین خانه تاریخی شمال کشور «سرای باقری‌ها» نام نهاده شد؛ نامی که به سرعت و پس از آشنایی طیف های مختلف اجتماعی با آن، در میان زبان ها افتاد.

به گفته امینی تحویل خانه باقری به بهره‌بردار پس از کش و قوس های فراوان بر سر ادامه فعالیت بازارچه موقت صنایع دستی مستقر در حیاط اصلی، سرانجام با ایجاد تفاهم نامه ای میان میراث فرهنگی استان و بهره‌بردار انجام شد و حالا ۱۸ ماه از تحویل خانه تاریخی باقری به بهره بردار می‌گذرد.

نخستین فروشگاه صنایع دستی، نخستین شربت خانه و عکاسخانه در بافت تاریخی گرگان در این مجموعه شکل گرفته است

وی با اشاره به این‌که از مجموع هفت حیاط پنج حیاط مرمت و احیاء شده است، بیان کرد: این حیاط‌ها به ترتیب حیاط هشتی، حیاط بزرگ یا اصلی، حیاط شب چره یا شوچره، حیاط حاج محمد رضا یا بازار، حیاط مطبخ یا هویج خانه، حیاط مهتاب یا مهتو و حیاط سرطویله نام دارند و هم اکنون این حیاط‌ها قابل بازدید بوده و فعالیت های مختلف فرهنگی و گردشگری در آن‌ها جریان دارد.

به گفته وی تاکنون بیش از ۲۰۰ قطعه بازشو شامل لنگه در، پنجره و چهارچوب با چوب راش جنگلی ساخته و نزدیک به ۵۰ قطعه لنگه در قدیمی مرمت شده اند.

امینی با بیان این‌که بیش از ۸۰ قطعه تیر چوبی (که در اسکلت ساختمان کاربرد داشته) استحکام بخشی شده، اضافه کرد: کف سازی یا آجر فرش و بندکشی جداره‌ها  به طور کامل اجرا و بازسازی و در بخش هایی اصلاح شده اند.

پایان مرمت‌ها تا آخر شهریورماه

وی با اشاره به این‌که در حال حاضر امور مربوط به تأسیسات برقی و مکانیکی موازی با عملیات مرمت در جریان است از پایان مرمت‌ها در مجموعه تاریخی باقری‌ها تا آخر شهریور ماه خبر داد.

نماینده بهره‌بردار خانه تاریخی باقری‌ها گفت: پس از پایان عملیات مرمت، با انجام کارهای تکمیلی و پس از آن تجهیز واحد ها، مجموعه آماده بهره برداری کامل خواهد بود. وی یادآور شد: بهره‌برداری از مجموعه هم اکنون در قالب بخش‌های صنایع دستی و پذیرایی در جریان است و نخستین فروشگاه صنایع دستی، نخستین شربت خانه و عکاسخانه در بافت تاریخی گرگان در این مجموعه شکل گرفته است.

 وی با اشاره به این‌که همچنین فعالیت‌های فرهنگی توسط گروه‌های مختلف در این بنای تاریخی جریان دارد، ادامه داد: در فاز نهایی، نخستین هتل تاریخی بافت تاریخی گرگان «هتل بوتیک سرای باقری ها» ایجاد می‌شود.

امینی با اشاره به این‌که سرای باقری‌ها با اعتبار یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی مرمت کامل می‌شود، خاطرنشان کرد: این مجموعه تاریخی ۲۰ ساله (دو سال برای مرمت و ۱۸ سال بهره‌برداری) به بهره‌بردار واگذار شده است و امیدواریم با احیاء آن در دل بافت تاریخی گرگان به یکی از ابزارهای قدرتمند گردشگری استان تبدیل شود.

حال این بنای دوره پهلوی چشم انتظار پایان مرمت‌ است تا در پاییز امسال وعده بهره‌بردار محقق شده و سرای باقری‌ها به عنوان نخستین هتل تاریخی بافت تاریخی گرگان به بهره‌برداری برسد.

انتهاي پيام/