به گزارش گلستان ما، پدافند در مفهوم کلی به مجموعه اقداماتی است که به‌منظور دفع وخنثی سازی و کاهش تاثیر اقدامات آفندی دشمن و جلوگیری از دستیابی دشمن به اهداف خودی انجام می‌گیرد. پدافند به حفظجان مردم، تضمین امنیت افراد، صیانت ازتمامیت ارضی وحاکمیت ملی در همه مواقع در برابر هرگونه شرایط وهرگونه تجاوزاست.

وجه تمایز بین پدافند عامل و غیرعامل "عامل انسان"می باشد. به این معنا كه پدافند عامل، ابزاری است كه نیاز به مدیریت مستقیم و كاربری انسانی دارد و مشتمل بر ابزار و آلات جنگی ، سازماندهی، آموزش ومدیریت نیروهاست كه در شرایط عدم حضور انسان، آن ابزار به خودی خود فاقد اعتبار است. در حالی که پدافندغیرعامل امكانات معماری در زمینه مهندسی جنگ بوده ، به گونه ای كه بدون ابزار و توانمندی ، نیروهای رزمی و دفاعی را افزایش دهد. بنابراین پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد كه مستلزم به كارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن میتوان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی میزان این خسارات را به حداقل ممكن كاهش داد.

ارزیابی آسیب پذیری شهرها در جنگ ها و تدوین راهکارهای مناسب برای کاهش آسیب پذیری و خسارات امری ضروری تلقی می شود. با تامین پدافند غیر عامل متناسب با شرایط و ویژگی های نقاط حیاتی، حساس، مهم و مناطق اداری، مسکونی و... می توان با تقبل هزینه های نسبتا کم از واردشدن خسارات سنگین به تاسیسات حیاتی وحساس، جلوگیری نموده و جان انسان هایی را که در معرض خطر می باشند، نجات داد.

شهر گرگان مرکز استان گلستان با جمعیتی بالغ بر 365هزار و 682 نفر به علت عدم رعایت مولفه های دفاعی و امنیتی در هنگام وقوع تهدیداتی نظیر بروز جنگ، بمباران های هوایی و حملات موشکی وغیره، خسارات و تلفات سنگینی به تاسیسات، تجهیزات و جمعیت شهر وارد خواهد شد.

چهار معیار؛ترکیب بافت شهری، قابلیت دسترسی به مراکز امداد رسانی، حریم مراکزخطرآفرین، جمعیت ومکان های اسکان موقت از عوامل تعیین کننده میزان آسیب پذیری شهرها از منظر شهرسازی با رویکرد پدافندغیرعامل است که با بررسی شاخص هایی چون؛ کیفیت ابنیه، تعدد(تراکم) ساختمانی، میزان محصوریت معابر، دسترسی به ایستگاه های آتش نشانی، دسترسی به بیمارستان ها، حریم پست های برق و گاز شهری و پمپ های بنزین ، تراکم جمعیتی و فاصله از مراکز اسکان موقت میتوان نقاط آسیب پذیر شهرها را شناسایی و اقدامی عملی در جهت رفع خطرات احتمالی انجام داد.

با بررسی معیارها و شاخص های فوق در شهر گرگان در می یابیم که کمبود مراکز بهداشتی درمانی درنواحی شرقی شهر گرگان، فرسودگی بافت در محدوده مرکزی شهر، کمبود دسترسی به مراکز امن در محدوده مرکزی شهر، تراکم بالا جمعیتی وساختمانی در محدوده جنوبی شهر، این نواحی را آسیب پذیر کرده است که راهبردهای پدافندی زیر به منظور کاهش آسیب پذیری ساختار شهری گرگان پیشنهاد می شود:

* شناسایی و پیش بینی مكان های مناسب و امن در سطح شهر جهت اسكان موقت جمعیت و فعالیت های ضروری هنگام وقوع جنگ یا زمان بحران می تواند در كاهش آسیب ها مثمر ثمر باشد.
* ایجاد امکان دسترسی سریع جمعیت به مکان های امن با بهسازی شبکه معابر
* توسعه کاربری های امدادی با پراکندگی مناسب در سطح شهر
* پیش بینی فضاها و اماكن مناسب (با مشورت كارشناسان نظامی) به منظور استقرار موقت نظامی كه در شرایط بحران جهت دفاع از جمعیت و فعالیت ها ضرورت دارد.
* حتی المقدور اجتناب از مكان یابی و احداث تأسیسات حیاتی و حساس همجوار با عوارض مصنوعی شاخص نظیر بزرگراه ها و جاده های اصلی كه موجب افزایش آسیب پذیری این مراكز در برابر تهدیدات دشمن می گردد.
* انتخاب بهینه مكان مراكز حیاتی، حساس و مهم و مراكزی مانند ایستگاه های گاز، ترانسفورماتورهای برق، مراكز مخابراتی، بیمارستان ها و مراكز اورژانس، ایستگاه های پمپاژ و ذخیره آب و... می تواند باعث كاهش آسیب پذیری آنان گردد.

کاظم تقی نژاد، دانشجوی دکتری شهرسازی

انتهای پیام/