به گزارش گلستان ما به نقل از سلام گنبد ، بیش از دو هفته از وقوع فاجعه غم‌انگیز منا می‌گذرد. فاجعه‌ای که با بی‌کفایتی دولت سعودی در مدیریت آن همزمان با عید قربان، حاجیان را به قربانگاه بُرد و دل‌های مسلمانان جهان و به خصوص مردم مسلمان ایران را آکنده از درد و اندوه کرد.

در این حادثه، ایران اسلامی با ۴۶۴ جان باخته (که البته تاکنون سرنوشت ۷۰ تن از آن‌ها نامشخص است) بیشترین خسارت را متحمل شد. حافظه تاریخی ملت ایران به خوبی کشتار بی‌رحمانه حجاج ایرانی را در سال ۱۳۶۶ به یاد دارد و فاجعه امسال در سرزمین منا به نوعی داغ گذشته را تازه کرد.

از طرف دیگر، پهنه تاریخی جرجان زمین، ترکمن صحرا و گنبدکاووس با بیش از ۴۰ جان باخته در این حادثه، در میان حادثه دیده ترین شهرهای ایران قرار گرفت. جان باختگانی که هر کدام از نظر شأن اجتماعی متفاوت بودند و مربوط به طوایف مختلف ترکمن می‌شدند، به واقع تمام ترکمانان منطقه را عزادار کردند.

بی‌شک پرداختن به ابعاد گوناگون امنیتی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی و اجتماعی این واقعه و بررسی آن‌ها و نیز ثبت تاریخ مکتوب و شفاهی از شاهدان عینی و حاجیان بازگشته یکی از رسالت‌های مهم فعالان اجتماعی و نخبگان جامعه است.

 این یادداشت دغدغه زنده ماندن این واقعه را در زیست شهری‌ گنبدی‌ها دارد.

زیست بوم شهری و مظاهر تمدنی آن از گذشته تاکنون تبلوری بوده از باورها و داشته‌های هویتی یک اجتماع انسانی؛ باورهایی که عموماً ریشه در تاریخ، دین، فرهنگ و هنر مردمان آن جامعه داشته است. به این ترتیب، معماری شهرها و شهرسازی پیوند محکم و در هم تنیده‌ای با ارزش‌ها و باورهای جامعه دارد و باید یادآور و تداعی کننده ویژگی‌های هویتی مردمان آن دیار باشد.

فهم این مطلب برای شهروندان گنبدی چندان پیچیده و دور از ذهن نیست. چرا که قامت بلند برج آجری قابوس با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال در شمال گنبدکاووس (جرجان) گواه و شاهد این مدعا و روایت‌گر وجوه مختلفی از هویت تاریخی مردمان جرجان زمین است.

سخن گفتن از گسیختگی معماری و شهرسازی در گنبدکاووس از تاریخ، فرهنگ و باورهای مردمان آن شرح مفصل و تکراری ست بر قصه پر غصه شهرسازی در اکثر شهرهای بزرگ و کوچک ایران که گویا گنبد نیز وارث آن هست و خواهد بود! بنابراین شرح و بسط این موضوع را به کارشناسان و صاحب نظران و نوشته‌های دیگر وامی‌گذاریم.

نقطه مطلوب این است که اگر مسافر یا مهاجری به شهری چون گنبدکاووس وارد شود و قرار باشد گشتی در نقاط گوناگون شهر بزند، آن‌چه می‌بیند بتواند به بهترین نحو علایق، ارزش‌ها و داشته‌های فرهنگی، تاریخی و هویتی گنبدی‌ها را روایت کند.

ساخت نمادها (اِلِمان‌ها)، مجسمه‌ها و یادمان‌ها، نامگذاری میادین و معابر شهری از جمله شیوه‌های مرسوم و معمول شهرسازی امروز برای بروز این باورها و داشته‌هاست. شیوه‌ای که در بسیاری از شهرهای ایران هم رواج دارد ولی متاسفانه شهر گنبد از آن نصیب چندانی ندارد.

این نمادها و نامگذاری‌ها می‌تواند شامل مواردی چون مفاخر و شخصیت‌ها، نقاط عطف تاریخی، آثار هنریِ بیانگر ویژگی‌های برجسته از مردم جامعه و … باشند. با ورق زدن گذشته و حال و حتی نگاه به دورنمای آینده گنبد می‌توان در هر کدام از موارد ذکر شده، مثال‌هایی آورد. شخصیت‌های علمی و فرهنگی گذشته جرجان چون ابوسهل مسیحی جرجانی پزشک و فیزیکدان قرن چهارم، فخرالدین اسعد جرجانی شاعر بزرگ قرن پنجم، اسماعیل بن حسین (حکیم) جرجانی از پزشکان مشهور قرن ششم، میر سید شریف جرجانیعالم و متکلم و ادیب قرن هشتم و مختومقلی فراغی شاعر ترکمن قرن سیزدهم هجری قمری؛ شخصیت‌های انقلابی چون شهید غلامعلی تولی نخستین شهید جهان‌شهری استان گلستان؛ نقاط عطف تاریخی در دوران انقلاب اسلامی چون واقعه شهادت جوانان گنبدی در غائله ۱۲ دی ۱۳۵۷ گالیکش و نیزفاجعه منا و جان باختن بیش از ۴۰ نفر از مردم مسلمان گنبدی در حج ۱۳۹۴ (۱۴۳۶ ه.ق.)؛ ویژگی‌های برجسته‌ای چون زندگی برادرانه اقوام ایرانی و مذاهب اسلامی در گنبدکاووس به عنوان الگویی برای جهان اسلام از جمله این مثال‌ها می‌تواند باشد.

مسیر احداث این بلوار از میدان ترمینال تا میدان امامزاده است. (تصویر نمادین است)

اکنون که واقعه تلخ حج امسال در سرزمین منا و جان باختن تعداد قابل توجهی از همشهریان گنبدی یکی از رویدادها و نقاط عطف تاریخ انقلاب اسلامی در ترکمن صحراست، شایسته است مسئولین شهری گنبد برای ماندگاری این حادثه در حافظه تاریخی-هویتی گنبدی‌ها اقدامی درخور انجام دهند.

هرچند که یادمانی برای این عزیزان در قبرستان مسلمین در نظر گرفته شده است اما نگارنده پیشنهاد می‌دهد بلوار تازه تاسیس در حد فاصل میدان ترمینال تا بلوار امامزاده با عنوان “مهاجران” و به یاد لاله‌های سپیدپوش سرزمین منا نامگذاری شود و با نصب تابلویی از عکس‌ها و مشخصات جان باختگان یاد و نام این عزیزان همواره باقی بماند.

 این اقدام می‌تواند تسلای خاطری برای بازماندگان ایشان باشد و همچنین ذهن‌های کنجکاو و شهروندان گنبدی، مسافران و گردشگران در حال و آینده را به سمت علل و عوامل وقوع این حادثه سوق دهد.

نویسنده: رضا سرایلو

انتهای پیام/