به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «گلستان ما»، در طول پنج دهه گذشته، کاهش قابل توجهی در میانگین قد کودکان ایرانی مشاهده شده است. این روند نه تنها هشداردهنده است بلکه نشان‌دهنده مشکلات عمیق‌تری در حوزه سلامت عمومی، تغذیه و کیفیت زندگی خانواده‌ها می‌باشد.

علل کاهش قد کودکان ایرانی

تغذیه ناکافی و کمبود مواد مغذی: تغذیه سالم در دوران کودکی و نوجوانی یکی از مهم‌ترین عوامل برای رشد بهینه جسمی است.
وضعیت اقتصادی و فقر: کاهش قدرت خرید خانواده‌ها، افزایش تورم، و مشکلات اقتصادی در دهه‌های اخیر نیز نقش اساسی در این کاهش قد داشته‌اند.  
کمبود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی: یکی دیگر از عواملی که به کاهش قد کودکان منجر شده، عدم دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی مناسب و به‌موقع است. بسیاری از کودکان در مناطق محروم کشور به خدمات درمانی و ویتامین‌های ضروری دسترسی ندارند، که این امر روند رشد آنها را تحت تأثیر قرار داده است.

پیامدهای کاهش قد بر سلامت آینده جامعه

کاهش قد کودکان نه تنها یک مسئله مربوط به رشد جسمانی است، بلکه نشانگر مشکلات گسترده‌تری در جامعه است که می‌تواند پیامدهای متعددی داشته باشد:

کاهش عملکرد تحصیلی و شغلی: کودکانی که به دلیل سوءتغذیه رشد کافی ندارند، ممکن است در تحصیلات و زندگی کاری خود نیز با مشکلاتی مواجه شوند. بر اساس تحقیقات انجام شده، کودکانی که از نظر قدی کوتاه‌تر هستند، معمولاً در دوره‌های تحصیلی دچار افت تحصیلی می‌شوند و در آینده توانایی‌های جسمی و ذهنی پایین‌تری نسبت به همسالان خود دارند.

افزایش بیماری‌های مزمن: سوءتغذیه و کمبود رشد قدی در دوران کودکی می‌تواند به بروز بیماری‌های مزمنی مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی، و پوکی استخوان در دوران بزرگسالی منجر شود.

نظر متخصصان

در این باره ایرج عبداللهی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران، تأکید کرده است که تغذیه نامناسب و نشستن‌های بیش از حد در بچه‌های ایرانی باعث محدود شدن رشد استخوان‌ها و مفاصل‌شان شده است.

وی اضافه کرد که این عوامل سبب شده قد کودکان ایرانی در مقایسه با ۵۰ سال گذشته کاهش یابد، با این حال، اجرای برنامه توزیع شیر در مدارس طی سال‌های اخیر به افزایش یک سانتی‌متری قد کودکان کمک کرده است.

عبداللهی همچنین هشدار داده که دانش‌آموزان نباید از کیف‌های اداری برای حمل وسایل تحصیلی خود استفاده کنند، چرا که این امر می‌تواند به استخوان‌ها و مفاصل آسیب برساند. علاوه بر این، استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیکی مانند موبایل و تبلت نیز به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر سلامت استخوان‌ها و عضلات کودکان و نوجوانان مطرح شده است، که در درازمدت می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

در این راستا، ناهید فراهانی روانشناس کودک و نوجوان در گفتگو با راه دانا توضیح داد: عدم رشد کافی می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی عمیقی بر کودکان داشته باشد. این کودکان معمولاً با مشکلاتی مانند کاهش اعتماد به نفس و احساس کمبود در مقایسه با همسالان خود مواجه می‌شوند. احساس کوتاهی قد ممکن است باعث شود که آنها در فعالیت‌های اجتماعی خود کمتر مشارکت داشته باشند یا حتی در مواردی دچار اضطراب و افسردگی شوند.

وی افزود: این کودکان معمولاً به دلیل ضعف در رشد جسمانی، از نظر توانایی‌های ورزشی و فیزیکی نسبت به هم‌سالان خود عقب می‌مانند و این می‌تواند باعث شود در محیط مدرسه یا گروه‌های اجتماعی احساس ناتوانی کنند. همچنین، این کودکان ممکن است بیشتر تحت تأثیر انتقادات هم‌سالان یا مقایسه‌های نادرست قرار بگیرند که به مرور زمان می‌تواند تأثیرات منفی بر عزت نفس آنها داشته باشد.

فراهانی تأکید می‌کند که توجه به تغذیه و فعالیت بدنی در دوران کودکی و نوجوانی نه تنها برای رشد جسمانی، بلکه برای سلامت روانی این کودکان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی می‌گوید: والدین و معلمان باید با ایجاد محیط‌هایی که کودکان را به ورزش و فعالیت بدنی ترغیب می‌کنند، نه تنها به سلامت جسمی آنها کمک کنند، بلکه به بهبود سلامت روانی و اعتماد به نفس‌شان نیز یاری برسانند.

به گفته این روانشناس کودک و نوجوان، نقش خانواده‌ها در این زمینه بسیار حیاتی است؛ والدین باید بر تغذیه متعادل و سبک زندگی فعال کودکان خود نظارت داشته باشند. کودکان باید احساس کنند که مورد حمایت و درک قرار گرفته‌اند تا بتوانند از نظر روانی و جسمانی به رشد مناسب برسند. همچنین، ارائه مشاوره‌های روان‌شناختی به کودکان و خانواده‌ها می‌تواند به مقابله با مشکلاتی که ناشی از عدم رشد کافی قدی است، کمک کند.

فراهانی همچنین با تأکید بر اینکه اهمیت تغذیه و فعالیت بدنی باید در مدارس و جامعه نیز افزایش یابد، گفت: برنامه‌های آموزشی در مورد سلامت جسمی و روانی می‌تواند به کودکان کمک کند تا به صورت فعال‌تری در مسیر رشد و توسعه خود گام بردارند.

کاهش قد کودکان طی پنج دهه اخیر به یک بحران جدی تبدیل شده است؛ نشانه‌ای خاموش اما هشداردهنده که ریشه در تغذیه نامناسب، فقر و نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی دارد. این چالش، سلامت نسل‌های آینده را به خطر انداخته و نیازمند اقدام فوری و همه‌جانبه برای بازسازی و ارتقای سلامت عمومی است.

برای معکوس کردن این روند، لازم است که دولت، نهادهای غیردولتی، جامعه علمی و مردم با همکاری یکدیگر، به تدوین سیاست‌های مؤثر و افزایش آگاهی عمومی بپردازند تا بتوانند به بهبود کیفیت زندگی کودکان ایرانی کمک کنند.

منبع: راه دانا