به گزارش گلستان ما؛ در ظاهر پارچه‌ای است رنگی و پر نقش و نگار، اما در تارو پودش اصالت یک قوم باتاریخی کهن نهفته است.

صحبت از روسری‌های ترکمن است، همان‌هایی که وقتی به گلستان سفر می‌کنید در ردیفی مرتب کنار جاده آویزان شده و با وزیدن بادی به حرکت درمی آیند و از شما دلبری می‌کنند.

این روسری‌های خوش آب و رنگ بخشی جدا نشدنی از تاریخ و هویت اجتماعی شهر‌های ترکمن نشین بوده و علاوه بر زیبایی بصری که به جاده‌های گلستان داده برای گردشگران هم نوعی جاذبه توریستی محسوب می‌شود.

روسری‌های ترکمن را نباید تنها به عنوان پوششی برای بانوان دید، شاید جنس این روسری‌ها طی گذر زمان تغییر کرده باشد، اما آنچه پا برجا مانده نقش و نگار این روسری هاست.

روسری‌های ترکمن به دو دسته یالیق و چارقد دسته بندی می‌شوند.

"یالیق" روسری نازکی از جنس حریر است که بانوان ترکمن در زندگی روزانه و برخی مراسم از آن استفاده می‌کنند.

نوع دوم روسری گلدار معروفی است که به نام چارقد شناخته می‌شود و از پشم و ابریشم بافته شده و ریشه‌های بلند پشمی دارد.

زینب یکی از دختران ترکمن ساکن گنبد کاووس است، می‌گوید: سعی می‌کنم همه جا از پوشش سنتی مخصوصا روسری‌های ترکمنی استفاده کنم.

علتش را می‌پرسم، می‌گوید: از دوران کودکی مادربزرگان و زنان بزرگ فامیل ما را تشویق به استفاده از پوشش‌های سنتی در مراسم‌هایی مثل عروسی  می‌کردند و می‌گفتند این لباس‌ها اصالت قوم ترکمن است و نباید فراموش شود.

روسری‌های ترکمنی در روزگار نه چندان دور از کشور‌های نظیر چین، ترکمنستان، هند، روسیه، ترکیه و ایتالیا وارد کشور می‌شد.

اما حالا شهرستان گنبدکاووس به همت جوانانش به قطب تولید روسری‌های سنتی ترکمن تبدیل شده است.

عالیه معادل یکی از بانوان گنبدی است که در حوزه تولید و چاپ روسری‌های سنتی فعالیت می‌کند.

یک روز بهاری به کارگاهش در روستای آق چلی سفلی در نزدیکی گنبد کاووس رفتیم و از نزدیک نظاره گر نحوه چاپ روسری هایش بودیم. خانم معادل از فناوری "چاپ خشک" برای تولید روسری هایش بهره می‌برد.

او می‌گوید از سال ۸۹ و همزمان با فارغ التحصیل شدن از دانشگاه هنر تهران در رشته طراحی و چاپ پارچه کارش را شروع کرده است.
معادل می‌گوید: اوایل با چاپ سنتی و دستی شروع به کار کردیم، اما رفته رفته کار را گسترش دادیم و به سمت چاپ صنعتی رفتیم.

در کارگاه خانم معادل ۴۰ نفربه صورت مستقیم و حدود ۲۰ نفر به صورت غیرمستیم مشغول به فعالیت هستند و روزانه حدود ۳ هزار روسری تولید می‌کنند.

معادل می‌گوید: برای چاپ روسری‌های ترکمنی از پارچه‌های مرغوب ایرانی استفاده می‌کنیم و این پارچه‌ها از استان‌های یزد، اصفهان و ... تامین می‌شود.

این تولید کننده روسری ترکمنی در رابطه با نقش و طرح به کار رفته در روسری‌ها گفت: در شهر‌های ترکمن نشین زندگی بر پایه سنت است و از این رو بیشتر تولیدات مان بر اساس فرهنگ منطقه است و بر اساس سلیقه آن‌ها تولیدات خود را انجام می‌دهیم.

معادل می‌گوید: با رونق کارگاه‌های چاپ روسری در گنبدکاووس حالا واردات این روسری از ترکمنستان و ترکیه نه تنها کم شده بلکه به این کشور‌ها صادرات هم داریم که با استقبال آن‌ها رو به رو شده است، حتی از کشور‌هایی مانند داغستان و قزاقستان هم مشتری داریم.

وارد کننده دیروز، صادرکننده امروز

بعد از کارگاه خانم معادل راهی شهرک صنعتی گنبدکاووس شدیم، جایی که تنها کارخانه چاپ روسری استان گلستان در آن قرار دارد.

این کارخانه متعلق به اقای پورقاز است، او در حوزه چاپ روسری به روش چاپ خیس فعالیت می‌کند و تنها تولید کننده‌ای است که مجوز صنعتی این حرفه را در گنبدکاووس کسب کرده است.

آقای پورقاز می‌گوید سال‌های گذشته خودش وارد کننده روسری‌های ترکمنی از چین وترکمنستان بوده است، اما از آنجایی که طرح و نقش‌های مدنظرش به راحتی در دسترس نبوده تصمیم می‌گیرد آستین همت را بالا بزند و خودش شروع به تولید روسری کند.

او ادامه می‌دهد: کارم را در سال ۹۰ از حیاط خانه ام آغاز کردم و در ابتدای راه هیچ شناختی از این کار نداشتم، اما رفته رفته پیشرفت کردم و در نهایت با تهیه زمینی در شهرک صنعتی گنبدکاووس کسب و کارم را گسترش دادم.

پورقاز می‌گوید: تا چند سال پیش ۹۰ درصد تولیدات مان را به ترکمنستان صادر می‌کردیم، اما با بسته شدن مرز‌ها تولیدات مان را وارد بازار داخلی کرده ایم و علاوه بر گلستان در استان‌های تهران، فارس و کردستان مشتریان خودمان را داریم.

گفتگویمان با آقای پورقاز به اتمام رسید که متوجه حضور چند خریدار شیرازی در کارخانه شدیم.

آقای رحیمی از فیروزآباد فارس برای سفارش یالیق به اینجا آمده بود.

او گفت: گنبدکاووس قطب تولید یالیق در کشور است و ما برای سفارش طرح و نقش‌های مورد پسند بانوان قشقایی ماهی یکی دو بار به اینجا سفر می‌کنیم.

رحیمی افزود: کارخانه آقای پورقاز تنها کارخانه‌ای است که در کشور می‌تواند تولیدات مدنظر ما را با کیفیت بالا تهیه کند.

تولید بیش از ۲۰۰ هزار قواره روسری ترکمنی در گنبدکاووس

رجبلی رئیس صنعت، معدن و تجارت گنبدکاووس گفت: در گنبدکاووس ۲ کارگاه صنعتی و نیمه صنعتی و ۱۶ کارگاه سنتی در زمینه تولید روسری ترکمنی و سنتی فعال هستند.

او افزود: این کارگاه‌ها برای ۱۸۰ نفر به صورت مستقیم و ۱۰۰ نفر به صورت غیر مستقیم اشتغالزایی کرده است.

رجبلی از تولید ماهانه ۲۲۶ هزار قواره روسری ترکمنی و سنتی در گنبدکاووس خبر داد و گفت: این روسری‌ها از پارچه‌های مرغوب ایرانی تولید می‌شوند و علاوه بر تامین نیاز گلستان به استان‌هایی نظیر تهران، فارس، کردستان و ... هم صادر می‌شود.

او ادامه داد: تا قبل از شیوع کرونا بخش زیادی از این تولیدات به کشور ترکمنستان صادر می‌شد.

با توجه به استقبال روز افزون جامعه نسبت به استفاده از تولیدات سنتی می‌توان با سرمایه گذاری در تولید منسوجات سنتی علاوه بر حفظ فرهنگ و اصالت یک شهر و یک قوم زمینه اشتغالزایی را برای جوانان هم فراهم کرد.

از طرفی ما هم با خرید و استفاده از روسری‌ها و دیگر تولیدات سنتی علاوه بر زنده نگه داشتن فرهنگ اصیل پوشش ایرانی می‌توانیم به رونق تولید داخل هم کمک کنیم.

گزارش از مونا محمد قاسمی

انتهای پیام/