به گزارش گلستان ما ، مهمان ناخوانده پارک ملی قصد رخت بستن ندارد. بیش از دو ماه است که زبانه های سوزانش همه را درگیر و متاسف کرده. قدیمی ترین پارک ملی ثبت شده ی ایران این روزها دیگر سبز نیست، هاله ی داغ نارنجی رنگی مهمان ناخوانده اش شده است، مهمانی که انگار قصد رفتن ندارد. اسمش با پارک ملی گره خورده شاید اگر همین روال ادامه پیدا کند به عنوان عضوی و گونه ای در پارک شناخته شود.

19 مرداد ، پنجاه و هفتمین سالگرد تولد پارک ملی گلستان، شاید مهمان ناخوانده هدفش جبران بی توجهی ما نسبت به پارک بود که  آتش بازی راه انداخت و برایش جشن گرفت. جشنی داغ و پر از دود تا شاید نگاه ما قلم به دستان و مسئولان را به پارک جلب کند . پارک ملی ای که وقوع 6 آتش سوزی آن هم در 60 روز آمار هولناکی است، اینبار قلب پارک، غنی ترین و مهم ترین قسمت پارک میزبان آتش است.  محدوده دیوار کجی شاهد از دست دادن از اراضی خود بود، منطقه ای که موقعیت جغرافیایی اش خود گواه بر عمدی بودن آتش سوزی است. 15 کیلومتر از ورودی پارک فاصله دارد، شرایطی ندارد که مسافران و یا افراد عادی بتوانند به آنجا دسترسی داشته باشند.

موضوع آتش سوزی های پیاپی پارک ملی گلستان را از مشاور رسانه ای مدیر کل حفاظت محیط زیست استان گلستان پیگیر شدیم. الهه موسوی در گفتگو با خبرنگارمهر گفت: آتش سوزی وسیعی از عصر یکشنبه 19 مرداد بخش هایی از قلب پارک ملی گلستان را در برگرفت. بر خلاف دفعات قبل که آتش سوزی در حاشیه جاده آسیایی بود، این بار در قلب پارک و در محدوده ای به نام دیوار کجی رخ داد.

وی افزود: دیوار کجی، منظقه ای خشک است که مهار و اطفای آتش به راحتی و بدون امکانات به به راحتی امکانپذیر نبود به همین دلیل همان لحظات اول آتش سوزی، درخواست نیاز به بالگرد را به سازمان فرستادیم، از طرفی با ستاد حوادث استان نیز هماهنگی های لازم شد که یک بالگرد امدادی از طرف هلال احمر فرستادند.

وی ادامه داد: آتش در حال پیش روی و محیط بانان با امکانات اولیه که همان دبه های آب است در حال مهار آن بودند، اما باز هم کمیته بحران وزارت کشور به قول خود عمل نکرد و بالگردی فرستاده نشد.

800 هکتار به دلیل بی توجهی مدیران سوخت

الهه موسوی در ادامه افزود: صبح روز سه شنبه از سازمان گزارشی خواستند و ما هم اعلام کردیم که همچنان آتش سوزی در حال پیش روی است و نیاز بیشتری به بالگرد اطفای حریق داریم. به دلیل وقوع حریق در ارتفاعات و قلل، اطفای آن با استفاده از خودرو، تراکتور و یا توسط نیروهای امدادی از طریق امکانات دستی امکان پذیر نیست.

وی خاطرنشان کرد: این آتش سوزی در حالی مهار شد که بیش از 800 هکتار از اراضی پارک ملی از بین رفت و این مسئله در شرایطی است که اگر بالگرد فرستاده می شد تنها 200 هکتار، رقمی معادل یک چهارم آتش سوزی واقعی را از دست می دادیم.

وی با بیان این که اگر بالگرد ارسال می شد 600هکتار از اراضی پارک ملی می توانست حفظ شود، خاطرنشان کرد: این اتفاق نیفتاد، آن هم با بهانه هایی چون گران بودن قیمت بنزین بالگرد. محیط بانان ما علی رغم حقوق اندکی که می گیرند برای حفاظت از یک درخت جان خود را به خطر می اندازند، در این شرایط حرف از قیمت بنزین تاسف آور و ناباورانه است.

موسوی ادامه داد: زمانی که کارشناس مسئول زیستگاه های اداره برای کار تخصصی خود به محل آتش سوزی می رود با دیدن پیش روی آتش او هم به مهار کمک می کند، حتی آسیب می بیند و دستش از ناحیه آرنج شکسته می شود. به گفته ی خود این کارشناس «وقتی می بینیم گونه های حفاظت شده ی ارس و بلوط در حال سوختن است نمی توانستم دست روی دست بگذارم و شاهد از بین رفتنشان باشم.»

گشت هوایی نیاز مبرم پارک ملی گلستان

الهه موسوی درباره نیاز پارک ملی به گشت هوایی گفت: باید تمام کشور و تمام دستگاه ها در قبال این ذخیره گاه ثبت شده در یونسکو احساس مسئولیت کنند و نسبت به خرید بالگرد بی تفاوت نباشند. چرا باید مهم ترین پارک ملی خاورمیانه از داشتن یک بالگرد اطفای حریق  محروم باشد؟

وی اضافه کرد: کمک نیروهای هلال احمر در این حادثه ستودنی و قابل قدردانی است. هر ساله این اتفاق تکرار می شود و هر بار وسعت بیشتری طعمه این حریق می شود و  یک سیستم اطفای حریق برای سه استان شمالی در نظر گرفته نمی شود.

وی در ادامه بیان کرد: یک گشت هوایی باید در منطقه مستقر و یا حداقل در تابستان و اوایل پاییز حضور مستمر داشته باشد. سوال ما از مسئولین تراز اول کشوری و بخصوص رییس جمهور این است که پارملی و محیط زیست اولویت چندم آنهاست؟

موسوی اظهار کرد: در منشور حقوق شهروندی دولت یازدهم به شکل ویژه به محیط زیست پرداخته شده است اما می خواهیم بدانیم در این شرایط خاص و آتش سوزی های پی در پی و از بین رفتن 800 هکتاری اراضی آن هم در یک آتش سوزی چه واکنشی و اقدامی صورت می گیرد.

مسئله گشت هوایی و اطفای حریق توسط باگرد از موضوعاتی است که برای حفظ پارک ملی گلستان بسیار مهم است، اما موضوعی که در آتش سوزی اخیر به خصوص بعد از عدم ارسال باگرد از تهران بیشتر به چشم خورد، سخنان احمد علی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست بود که در گرگان اعلام کرد: برخلاف هماهنگی که خانم دکتر ابتکار با وزیرکشور برای اعزام بالگرد انجام داد و آقای رحمانی فضلی دستور اعزام بالگرد را صادر کرده بود، جمعیت هلال احمر اعلام کرده که قرارداد انجام این پرواز را باید با چه نهادی ببندد و هزینه این اقدام را چه کسی باید بپردازد.

در آتش سوزی های گذشته به علت نزدیک بودن به مسیر جاده علی رغم سخت بودن دسترسی وسعت کمی از پارک در آتش سوخت ولی در آخرین حریق با توجه به این که منطقه آتش گرفته در دل جنگل بود تنها راه دسترسی از طریق هوایی بود. در شرایطی که پارک ملی گلستان زیستگاه مهم بین المللی است و ریاست جمهور هم دغدغه اول خود را مسائل محیط زیستی عنوان کرده است، این موضوع که ارگان ها برای حفظ مهمترین زیستگاه جنگلی کشور دغدغه مالی دارند جای تعجب است.

سازمان محیط زیست یک ارگان هزینه ای است که برای تجهیزات هم نیاز به توجه ویژه دولت دارد. در شرایطی که هلال احمر برای ارسال بالگرد درخواست پول می کند محیط بانان با دست خالی در وسط آتش مشغول اطفا هستند.

جاده هم به جان پارک ملی گلستان افتاده است

اما مشکل پارک ملی گلستان تنها نبود بالگرد و تجهیزات اطفای حریق نیست. جاده جنگل گلستان خود بزرگترین تهدید برای پارک ملی گلستان است. چند روز بعد از آتش سوزی یک تانکر حامل سوخت در جاده گلستان واژگون شد و علاوه بر این که باعث مسدود شدن جاده شد، صدمات زیادی هم یه محیط زیست منطقه زد. بنزین رها شده در منطقه به پایه و ریشه گیاهان رسیده است و این موضوع قطعا آسیب خود را از نظر آلودگی خواهد داشت. طی ماه های گذشته هم برخورد خودروهای عبوری از جاده با حیوانات باعث کشته شدن تعدادی زیادی از جانوران پارک شده است که بسیاری از آن ها گونه های نادر پارک بودند.

پلنگ های ساکن در پارک قربانی همین جاده هستند و از ابتدای سال تا کنون لاشه بیش از 3 پلنگ که بر اثر تصادف کشته شده اند پیدا شده است. از سویی دیگر وجود جاده و عبور مسافران خود دلیلی برای بروز حریق شده زیرا مسافران به هنگام استراحت با روشن کردن کردن آتش به نابودی پارک ملی دامن می زنند.

طی ماه های گذشته حدود یک هزار هکتار از پارک ملی گلستان طعمه حریق شد و بسیاری از گونه هایی گیاهی آن در آتش خاکستر شد. گونه هایی که شاید جبران و رویش مجدد آن ها سال ها به طول انجامد.

عکس العمل عجیب مدیریت بحران گلستان/ مهار یا اطفاء حریق

21 مرداد ماه یعنی سه روز بعد از آتش سوزی پارک ملی گلستان مدیرکل مدیریت بحران استانداری در گفتگو با پایگاه خبری این سازمان خبر از مهار کامل آتش داد. این موضوع در حالی عنوان شد که در ادامه همان خبر آمده است «با تلاش نیروهای حاضر در منطقه از ساعت 17:30 دوشنبه به طور کامل اطفاء شد.» در صورتی که محیط زیست گلستان در این رابطه اعلام کرده بود که آتش سوزی در آن زمان تنها مهار شده بود نه اطفاء.

نکته قابل توجه در این خبر این است که دو اصطلاح "مهار" و " اطفاء" دو معناو بار حقوقی متفاوت دارند. مهار آتش سوزی به معنای پایان آن نیست در صورتی که در این خبر به نقل از وی آمده « اگر چه آتش‎سوزی مهار شده اما برنامه پایش، برای جلوگیری از حریق احتمالی در منطقه همچنان ادامه دارد.»

بیان این جملات و گزارش ها از سوی پایگاه و مسئولینی که نقش تعیین کننده در تصمیمات کشوری دارند می تواند به ضرر استان تمام شود. همانطور که با ارائه گزارشی این چنینی کمیته بحران وزارت کشور هم از فرستادن بالگرد خوداری می کند و 800 هکتار از اراضی با ارزش پارک ملی گلستان طعمه حریق می شود.

در باره عملکرد مدیریت بحران گلستان، احمد علی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست هم به رفتار و واکنش ستاد بحران در استان گلستان اشاره کرد و گفت: تا به حال ما دو آتش سوزی داشته ایم که برای مهار آن با مشکلات زیادی رو به رو بوده اند. برای همین آتش سوزی اخیر ستاد بحران استان گلستان بر این باور است که هرگاه بیش از هزار هکتار سوخت، آن را می توان بحران نامید و از بالگرد استفاده کرد. از دیدگاه این افراد آتش سوزی کمتر از این مقدار، بحران نیست. درنتیجه این جلسه به این منظور است که نمایندگان هر سازمان دور هم جمع شوند و با وظایف قانونی خود آشنا شوند و آنها را انجام دهند.

پارک ملی و ذخیره‎گاه زیست‎کره گلستان، نخستین پارک ملی ایران و خاورمیانه است که در ردیف ۱۰ پارک اول جهان قرار دارد، این پارک با دارا بودن یک هشتم گیاهان، یک دوم پستانداران و یک سوم پرندگان کل ایران از ارزش اکوتوریسم بالایی برخوردار است.

---------------------------

گزارش از نسترن قندهاری