به گزارش گلستان ما، فضا پر از دود و همهمه و قل قل قلیان است. روی هر تخت دوسه نفری لم داده اند و میان حرف هایشان پکی هم به قلیان می زنند. آنها که پیش کسوتند شرین کاری نیزمی کنند و دود را حلقه ای بیرون می دهند. قلیان دست به دست می چرخد تا زمانی که سرخی زغال به خاکستر تبدیل شود و چای قوری هم ته بکشد.

تخت های این سفره خانه قدیمی را که اجازه کشیدن قلیان به خانم های بدون مرد را هم می دهد بیشتر دختران جوانی پر کرده اند که دوست دارند فراغت عصرگاهی شان را با دوستان و دود قلیان پرکنند. تابلوی ” از ارائه قلیان به بانوان معذوریم ” زیر دود قلیان دختران محو می شود.

قلیان تفریحی ارزان قیمت

شاگرد سفره خانه برای آنها که خوب چاق کردن قلیان را بلد نیستند قلیان را چاق می کند و می دهد دستشان و چند سری پلاستیکی نیز می گذارد روی میز. استکانهایی کمرباریک و نعلبکی های طرح ناصرالدین شاه، قند وخرما و نبات نیز توصیه های لازم برای آنهایی است که دود قلیان فشارشان را پایین می آورد.
این جا به دختران تنها نیز قلیان می دهند این را شاگرد سفره خانه می گوید. او قلیان را تفریحی گروهی و ارزان می داند.

گوشه قهوه خانه ،آنجا که ستون ها ، دید را محدود کرده اند . خانمی تنها نشسته است و آرام به قلیان بزرگی که کنارش گذاشته اند پک می زند . تنها است . خودش رو با گوشی اش سرگرم کرده است . در این سفره خانه خلوت در میانه شهر ،دختران تنهایی که برای کشیدن قلیان آمده اند کم نیستند . مشتریان این سفره خانه هم بیشتر خانم هستند .

ریحانه ۳۳ ساله می گوید: هفته ای دوسه بار پیش می آید که تنهایی برای کشیدن قلیان به قهوه خانه می آید . او در روز چند باری به قهوه خانه می آید و نمی تواند برای همه این قلیان کشیدن ها برای خود هم دود پیدا کند ،می گوید: اوایل سرگرمی بود و دور هم بودن با دوستان . اما بعدش شد نیاز بدنم . غروب که می شد ،عادت بود یا نیاز بدن .باید به قهوه خانه می رفتم .

اوایل بچه ها می آمدند . اما به دیل هزینه بالا یا نداشتن وقت ،هم دودی هایم محدود شدند . گاهی هم پیش می آید خودم مانند امروز می آیم قهوه خانه !ریحانه گمان می کند که نوعی اعتیاد روحی به قلیان پیدا کرده است .

زنان و دختران چه قلیانهایی می کشند؟

یک متخصص ترک اعتیاد در این ارتباط می گوید:وجود رطوبت در قلیان باعث جذب بیشتر مواد سمی به بدن می شود. دکتر جمال باقری با بیان این که میزان مضرات توتون،تباکو و سیگار با هم برابر است،گفت:برخی ها تصورشان بر این است که مصرف قلیان ضررش کمتر از سایر مواد دخانی است اما به یاد داشته باشیم که قلیان هم زمینه اعتیاد را فراهم می کند.

وی تاکید می کند :مواد شیمیایی در توتون های صنعتی همانندهیدروکربن های آروماتیک که باعث معطر شدن توتون ها می شود، حساسیت و آلرژی را در بدن به دنبال داردو اثرات سرطان زایی آن همانند سایر مواد دخانیات است.

دختران بیشتر قلیان های سبک و ترکیبی از توتون نعناع و پرتقال یا لیمو می کشند. این جا قلیان با سرویس ۵۰ هزار تومان است و کم مشتری بودنش هم به همین دلیل است که هر تعداد هم که باشی قیمت را زیاد نمی کند. این سفره خانه کوچک در مرکز شهر تهران تنها قهوه خانه ای نیست که به دختران تنها نیز قلیان می دهد. اما آیا آمار و ارقام نیز نشان از استقبال دختران از قلیان دارد؟

این پرسش را رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌داران این گونه پاسخ می دهد که گرایش مردم به قهوه‌خانه‌ها مدتی است زیاد شده و این نشان می‌دهد که مردم سنت خود را دوست دارند و گذشتگان خود را همیشه به خوبی یاد می‌کنند. برای پاسخ گفتن به همین نیاز نیز او طرح ایجاد قهوه‌خانه های ویژه بانوان را مطرح می کند که به فاصله یک روز با مخالفت شدید پلیس و متولیان سلامت جامعه روبرو شد.

قهوه خانه با محیطی کاملا زنانه!

چند خیابان آن طرف تر ،ساعتی مانده به تاریکی آسمان. از پله های سفره خانه پایین می رویم و می رسیم به رستورانی که نشانی از خانم هایی که قلیان می کشند در آن نیست. در آن محوطه بزرگ میزی نیست که در کنارش قلیانی نباشد. شاگرد رستوران در حال جمع کردن بشقاب های غذا از روی میز است که شاگرد دیگر قلیان مشتری ها را هم می آورد و این میز هم به جمع باقی مشتریان می پیوندد.

اما انتهای این سالن بزرگ مکان دنج و کوچکی است که به خانم های تنها قلیان می دهد. پرده و راهروی کوتاهی این فضا را از سالن اصلی جدا کرده است. این سالن کوچک شلوغ پر از دختران قلیان کش است. چیزی شبیه قهوه خانه مردانه با این تفاوت که اینجاخبری از صندلی های ردیف شده نیست و هر گروه پشت میز خودشان می نشینند.

شاگرد رستوران می گوید: رونق این بخش رستوران از آن سو بیشتر است. این جا هر قلیان با سرویس کیک و چای ۲۵ هزار تومان است اما با اضافه شدن استفاده کنندگان قلیان هزینه سرویس بالا می رود.

تفریحی ۵ نفره فقط با ۳۰ هزارتومن!

رستوران های حاشیه رودخانه ها، فضاهای کوهستانی وسفره خانه هتل ها نیز محل خوبی برای خانم هایی است که نمی خواهند مردی در کشیدن قلیان همراهی شان کند.

سحر یکی از دخترانی است که به قول خودش هر غروب به این سفره خانه می آید. می گوید به جز رفتن به کافی شاپ و سفره خانه تفریحی دیگری ندارد. بیشتر مکان های تفریحی مانند استخرها و ورزشگاهها عصرها برای آقایان است. با سینما و تئاتر هم مگر چند روز را می توان پر کرد. سحر می پرسد: کدام تفریحی را سراغ دارید که پنج نفره بتوان رفت و تنها ۲۰ ،۳۰ تومان پرداخت کرد.

بخاطر قلیان کشیدن تنگی نفس گرفتم

استدلال های سحر برای کشیدن قلیان را دوستش نسیم رد می کند. او که مدتی است برای استعمال زیاد قلیان به تنگی نفس دچار شده و تنها برای همراهی دوستانش به سفره خانه امده است می گوید: بسیاری از کسانی که قلیان می کشند بدون آن که خود متوجه شوند به آن معتاد می شوند. می توان غروب ها در پارک دور هم جمع شویم و بی آنکه هزینه ای بدهیم پیاده رویی کنیم. اما قلیان های میوه ای ما را به خود وابسته کرده اند.

نسیم معتقد است: بسیاری از دختران دور از چشم خانواده ها قلیان می کشند و هنوز هم سایه سنگین نگاهها بر روی دختران قلیان کش وجود دارد. او که پس از چند سال قلیان کشیدن دچار مشکل تنفسی خفیف شده است می گوید: شاید حالا عوارض این قلیان کشیدن ها مشخص نشود امابعد ها خودش را نشان می دهد.

غلامرضا حیدری، رئیس مرکز تحقیقات کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این رابطه می گوید: در صورت رشد عرضه قلیان برای خانمها، بیماری‌های مرتبط با مصرف قلیان در زنان افزایش می‌یابد و مخاطراتی را برای مادر و جنین در دوران بارداری و پس از آن به همراه دارد.
محمد هاشمی ، فوق تخصص ریه نیز در این رابطه می گوید: قلیان یکی از مواد دخانی است که چون مصرف آن همراه با نوعی پک زدن عمیق همراه است، لذا مصرف طولانی مدت آن باعث بروز بیماریهای ریوی از جمله “آمفیزم”که جزو بیماریهای غیرقابل درمان است، می شود. فردی که قلیان مصرف می کند هنگام تنفس، حجم مفید ریه را از دود پر می کند که این خود عامل بروز سرطان دهان می شود.

قلیان کشیدن ، سل و هپاتیت را هم منتقل می کند

او ادامه می دهد: مواد شیمیایی که در ساخت تنباکوهای قلیان مورد استفاده قرار می گیرند دارای فلزات سنگینی هستند که می توانند عامل بروز بیماریهای کبدی و یا کلیوی در فرد مصرف کننده باشند. همچنین قلیان باعث اعتیاد به نیکوتین‌ می شود که هر چه بیشتر استفاده شود اعتیاد به آن هم بیشتر است .استفاده مشترک ازقسمت دهانی قلیان هم موجب انتقال بیماری‌های واگیرداری چون سل و هپاتیت است .

بسیاری از دختران قلیان کش از مضرات قلیان اطلاع دارند . مانند محدثه که می گوید:من خودم قلیان می کشم با آن که می دانم مضر است اماخیلی هم از کشیدن آن لذت می برم:معمولا با دوستان که دور هم جمع می شویم برای تفریح و سرگرمی این کار و انجام می دهیم.

ما هیچ سرگرمی دیگه ای نداریم و قلیان بهونه خوبی است برای سرگرمی، ما حتی نمی توانیم با دوستان خود به پارک یرویم چون محیط پارک ها برای دور هم نشینی مناسب نیست اما وقتی که به سفره خانه می رویم دیگر آن نگاه های سنگینی که در پارک ها وجود دارد نیست به خاطر این که می گویند چند دختر جوان دورهم جمع شده و قلیان می کشند.

برخوردهای سلبی چاره ساز نیست
اما فرحناز قندفروش فعال حوزه زنان با اشاره به مشکلات اساسی زنان و دختران در جامعه می گوید: قلیان کشیدن دختران و پسران در مراکز تفریحی صحنه های مناسبی نیست، خانواده ها با فضاهایی روبرو می شوند که چند نفری روی تخت سفره خانه ها لم داده و در حال کشیدن قلیان هستند. اما برخورد های سلبی نیز چاره ساز نیست.

قند فروش ادامه می دهد: باید فضاهایی در شان خانم ها برای دور هم جمع کردن آنها ایجاد شود. متاسفانه بسیاری از مراکز تفریحی ما غروب ها به آقایان اختصاص دارد و در فضاهای دانشگاهی نیز فضاهای آزاد بیشتر به آقایان تعلق دارد و اگر دختران دانشجو قصد فعالیت ورزشی و تفریحی داشته باشند به آنها تذکر داده می شود.

این فعال حوزه زنان تاکید می کند: استعمال قلیان دور از شان زنان ایرانی است و هنوز هم نگاههای سنگین به زنانی که دخانیات مصرف می کنند وجود دارد هرچند در میان نسل جوان قبح این مسئله ریخته شده است.

تفریح، فشار همسالان، برابری با پسرها

پدیده مصرف قلیان و دیگر انواع دخانیات گرچه هیچ وقت درفرهنگ ایرانی پذیرفته نشده اما در بررسی علت گرایش دختران به قلیان به تاریخچه قلیان در ایران برخوردمی کنیم. در گذشته در مصرف قلیان خانواده های پادشاهان به خصوص در دوره قاجار این شیوه رواج داشته است. بسیاری از عکس و نقاشی هایی که از آن زمان باقی مانده زنان دوران قاجار را در حال کشیدن قلیان نشان می دهد.

سه عامل،تفریح،فشار همسالان،برابری با پسرها ؛یافته های یک پژوهش دانشگاهی درباره گرایش دختران به قلیان است .
دراین پژوهش که توسط لیلا حمزه گردشی، زینب حمزه گردشی، نیره اعظم حاجی خانی انجام شده است آمده است :احساس لذت و شادمانی همزمان با مصرف قلیان توسط تمام دختران مصرف کننده بیان شد. علاوه براین دختران با کشیدن قلیان در مکان های عمومی احساس غرور و بزرگی می کردند، و احساس می کردند که از محدودیت های زنانه عبور کردند.

مضمون دیگری که از مصاحبه ها انتزاع شد، تاثیر بی تفاوتی خانواده نسبت به رفتارهای نوجوان، مشکلات ارتباطی والد- نوجوان، الگوبرداری از والدین مصرف کننده و فشار و تشویق همسالان برای مصرف قلیان بود.عوامل اجتماعی تسهیل کننده مصرف قلیان از دیدگاه نوجوانان دختر، مقبولیت اجتماعی مصرف قلیان توسط زنان نسبت به سایر مواد دخانی، دسترسی آسان و ارزان در قهوه خانه های سنتی بیان شده است .

از نظر دختران، چون قلیان قدمت زیادی دارد تاریخی و سنتی بوده ،هیچ وقت در تاریخ ما برای زنان ممنوعیت نداشت؛ بنابراین برای فرد، خانواده و اجتماع قابل پذیرش می باشد.
نتایج مطالعه حاضر مطابق با بررسی جهانی مصرف دخانیات نشان داد که دختران تمایل زیادی به مصرف سایر محصولات دخانی به غیر از سیگار مانند قلیان دارند. این مساله به فقدان نظارت دقیق و رفتار پذیرفته شده اجتماعی در مورد مصرف قلیان برمی گردد.

نتایج مطالعه حاضر حاکی از تاثیر بالای همسالان بر تجربه و تداوم مصرف قلیان است. این موضوع مشابه با الگوی سوء مصرف مواد، انعکاسی از تغییرات اجتماعی و محیطی در دوره نوجوانی است. این موضوع ممکن است به تعاملات اجتماعی با همسالان و فرایند اجتماعی شدن نوجوان برگردد. نوجوانان به دنبال فرصت هایی هستند که با همسالان خود ارتباط برقرار کنند؛ بنابراین مصرف قلیان ممکن است برای نوجوانان جذاب و پذیرفته شده باشد.

یافته های این پژوهش حاکی از تاثیر بالای همسالان، نرم های اجتماعی و دسترسی آسان به قلیان در سفره خانه های سنتی بر گرایش نوجوانان به مصرف قلیان است. بنابراین سیاست ها و برنامه های ارتقای سلامت نه تنها باید به اجرای قوانین منع فروش دخانیات به نوجوانان زیر ۱۸ سال توجه داشته باشند، بلکه باید بر روی پذیرش اجتماعی مصرف قلیان در دختران نیز تمرکز داشته باشند.

۳۷درصد زنان ایرانی حداقل یکبار مصرف قلیان را تجربه کرده‌اند. این آمار بالا لزوم برنامه ریزی برای کاهش این آسیب رو تاکید می کند . / افکار