به گزارش گلستان ما ؛ یلدا اجتماع خانوادگی، در کنار کرسی محبت نشستن و عشق را زمزمه کردن است. این آیین باستانی چون نوروز پسندیده است زیرا که  محبت به یکدیگر در اسلام بسیار سفارش شده.

یلدا را همه می شناسند و این آیین باستانی همواره در شب آغاز زمستان در جای جای ایران برپاست. در هر خطه از سرزمین ایران هم یلدا را با فرهنگ و سنت های خودشان برپا می کنند.

استان گلستان نیز دراین شب با رسم ها و سنت های دیرینه اش میهمان بزرگان فامیل می شود. برای آشنایی بیشتر با این سنت ها، با غلامرضا خارکوهی تاریخ نگار گلستانی به گفتگو نشسته ایم.

یلدا دومین و مشهور ترین آیین باستانی در گلستان

خارکوهی از شب یلدا و سنت هایش می گوید: "یلدا دومین آیین بزرگ باستانی بعد از عید نوروز در گلستان است. این آیین از نظر مردم شناسی اهمیت بسیار زیادی دارد. در شب یلدا اعضای خانواده سعی می کنند در منزل بزرگتر فامیل که بیشتر پدر بزرگ و یا مادر بزرگ ها هستند جمع شوند_البته اگر این بزرگان در قید حیات نباشند برادر و یا خواهر بزرگ این مسئولیت را به عهده دارد_  تا هم گفتگو داشته باشند و هم به قول گرگانی ها خو و بش کنند. در این شب بزرگ فامیل سعی می کند از مهمانانش که بیشتر فرزندان و نوه ها هستند پذیرایی کند."

یلدا شیرین ترین شب سال است. شب مهربانی و شکستن کینه ها و کدورت هاست. شبی که دلها را به هم نزدیک می کند. یک شب تاریک و طولانی است اما دل های مردمانش روشن به روشنی مهتاب. شب یلدا روشن است زیرا که شب، نورش را از ستارگان و ماه طلب می کند تا راهش را گم نکند. فردای این شب، زمستان سرد و بی فروغ آغاز می شود. اما نورانیت شب یلدا از مهربانی مردمانش و مهتاب مهربانی ست. فردا نزدیک است و رسیدن به خورشید مهربانی انتهای همین راه است.

هندوانه گل سرسبد میوه های این شب بود

غلامرضا خارکوهی تاریخ نگار گلستانی در زمینه خوردنی های این شب و آنچه که دراین خطه از گذشته مرسوم بوده و امروزه کمی تغییر کرده می گوید: "در گذشته در این شب سعی می شده که شام سبک و کم چرب باشد زیرا بعد شام باید از تنقلات  مخصوص این شب و هندوانه که گل سرسبد میوه های این شب بوده استفاده شود و این چربی با هندوانه سازگاری نداشته، بنابراین هر خانواده ای به فراخور وضعیت مالیش غذایی تهیه می کرده، قورمه سبزی، قیمه، دمی، چلو گوشت، آلو خورش و..."

 تاریخ نگار گلستانی در ادامه خاطر نشان می کند: "در این شب پس از خوردن شام اگر تعداد مهمان ها کم بود دور کرسی می نشستند و بساط میوه خوران راه می افتاد اما اگر تعداد زیاد بود روی زمین در کنار بخاری هیزمی جمع می شدند."

وی اضافه می کند: "در گذشته مردمی که در شهر زندگی می کردند چوب را از افرادی که هیزم می فروختند خریداری می کردند و اگر در روستا بودند از شاخ و برگ درختانی که در کنار مزارع شان کاشته بودند و یا شاخه های هرس شده باغ هایشان استفاده می شد."

در قدیم مردم هندوانه را در سردابه نگه می داشتند

خارکوهی درادامه از میوه های مخصوص این شب که از گذشته مرسوم بوده می گوید: "از میوهای مخصوص این شب می توان از انار که میوه ای کمیاب محسوب می شد و بیشتر به صورت خشک شده مصرف می شد نام برد. چون مثل امروز نمی شد انار را تازه مصرف کرد. سیب و مرکبات نیز از میوه های دیگری بود که مردم در این شب استفاده می کردند. البته امروزه دیگر هر نوع میوه ای  را می توان سر سفره یلدا استفاده کرد.

اما در گذشته چنین نبود و فقط از چند نوع میوه خاص که مهمترینشان هندوانه بود استفاده می کردند. همه منتظر می شدند تا یک نفر این هندوانه را در داخل مجمعه قرار داده و همه دور این سینی جمع می شدند تا ببینند که آیا هندوانه رسیده است یا نه! برای این کار هم ابتدا از ته هندوانه برش گردی می زدند اگر قرمز بود، مشخص بود رسیده است. این لحظه ای هیجان انگیز بود و کمی هم نگران  کننده.

نگرانی از این بابت که نکند هندوانه نارس باشد و...  پس از اینکه این کار به خیر می گذشت، برای هرکس یک قاچ هندوانه در ظرفی می گذاشتند و با دندان و گاز زدن آن را نوش جان می کردند.

این میوه به قدری کمیاب بود که مردم فقط در شب یلدا می توانستند آن را بخورند! دراین شب بعضی ها هندوانه را تا ته سفیدش می خوردند. البته امروزه گفته می شود هندوانه نفخ آور است اما اگر با ته سفیدش خورده شود نفخش از بین می رود."

 وی اضافه می کند: "مردم نمی توانستند هندوانه بخورند چون سردخانه ای نبود و هر خانواده ای می بایست برای شب یلدا هندوانه ای خوب و پوست کلفت را به این دلیل که دیرتر خراب می شود از فصل تابستان با طناب هایی از جنس پنبه یا کتان در سردابه که در حیاط هر خانه ای ساخته می شد آویزان می کرد تا شب یلدا فرا برسد. قدیمی ها می گفتند هندوانه خاصیتش سرد است.

با خوردن آن در شب چله که اولین شب زمستان است به سرمای زمستان عادت خواهی کرد." وی در باره سردابه هم توضیح می دهد: "در قدیم یخچال وجود نداشت ومردم در حیاط منزلشان زمین را می کندند و سپس سقفی و در ودریچه ای برایش تعبیه می کردند واین حکم یخچال را داشت. اکثر مواد غذایی و آنچه را که می خواستند برای مدت زیادی نگه دارند دراین محل نگهداری می کردند.

حتی در تابستان یخ را از کوهستان و غار هایی که در آنها یخ طبیعی تولید می شد یا یخچال های طبیعی می آوردند و در داخل سردابه ها برای چند روز نگهداری و مصرف می کردند."

غلامرضا خارکوهی تاریخ نگار گلستانی از خوردن تنقلات در این شب می گوید: "دراین شب پسته و فندوق  را مردم از بازار می خریدند. اما تخم هندوانه،تخمه ژاپنی و بادام درختی و همچنین بادام زمینی را خودشان تفت داده و شور می کردند. اگر گردو و خشکبار های دیگری هم داشتند برای این شب آماده می کردند. نان کلوچه ای، حلوا گنجی محلی، بریانی که مخلوطی از برنج، گندم،گنجد و شاهدانه بود که تفت داده می شد و شورش می کردند و پشت زیک که مخلوطی از شکر قرمز و گرده خرد شده بود نیز برای شب یلدا آماده می کردند."

یلدا نامی آشنا برای همه ایرانیان است. یلدا را همه دوست دارند چون شیرینی این شب به یادماندنی ست چه وقتی که کودکی بیش نبودیم و چه زمان نوجوانی و جوانی اما از همه شیرین تر وقتی است که مادر بزرگ و یا پدر بزرگ می شوی و همه فرزندانت در شب یلدا به احترامت و به رسم یلدا به دیدنت می آیند و تو در این محفل میزبان فرزندانت می شوی. شب یلدا را بسیار پربرکت می دانند زیرا دراین شب زیبایی، شور و انسانیت در قالب یک فرهنگ در پای کرسی  بزرگتر ها روایت می شود و یلدای دیگر را برای سال بعد رقم می زند.

شب یلدا، شب آشتی دلها و استحکام روابط  خانوادگی است

تاریخ نگار گلستانی از نشاط و شادی این شب که بیشتر در جمع کودکان دیده می شود می گوید: "این شب یکی از با نشاط ترین شب های سال محسوب می شد. در این شب بچه ها در محفل گرم فامیل شادترین افرادی بودند که حضور داشتند و مشغول بازی و سرگرمی می شدند. مهمترین کارکرد شب یلدا آشتی دلها و رفع کدورت ها در بین فامیل است.

یعنی هر یک از اعضای فامیل اگر کدورتی از دیگری داشت در شب یلدا از دلش خارج می کرد و با هم آشتی کرده و بر سر یک سفره می نشستند و بدین ترتیب استحکام خانوادگی و روابط فامیلی مستحکم تر می شد.

یلدا در گذشته سرگرمی هایی هم داشت. بازی گل یا پوچ، حافظ خوانی، شاهنامه خوانی و گفتن قصه های محلی از دیگر مراسم این شب بوده. البته این بدان معنا نیست که امروزه این رسوم کمرنگ شده بلکه در عصر حاضر مدرن تر شده و مردم برای شب یلدا هر چه دوست دارند و می پسندند از میوه گرفته تا سرگرمی فراهم می کنند. ضمن اینکه هنوز فال حافظ را فراموش نکرده اند و مهمترین آنها دراین دوره رفتن به خانه بزرگتر ها است که هنوز هم پابرجاست."

عشق را قدر بدانیم و در شب یلدا به حراج بگذاریم

طولانی تر شدن شب در شب یلدا نسبت به شب های دیگر فصل پاییز بسیاراندک است، تنها چند ثانیه. اما همین چند ثانیه بهانه ایست  برای دور هم جمع شدن. در پایان مراسم خانواده ها برای یکدیگر آرزوی عمر طولانی و پربرکت دارند مخصوصا برای پدربزرگ ها و مادربزرگ ها. آرزوی سلامتی وطول عمر با برکت برای یکدیگر در این شب و به جا آوردن صلحه ارحام از سفارشات اسلام است.

شیرینی این لحظات برای همه بیادماندنیست. زندگی همین لحظه هایی است که می آیند، یک هوای تازه برای نفس کشیدن، یک اتفاق تازه برای حس کردن. به سلامتی لحظه ها در شب یلدا ستاره هایی بساز از محبت، لبخند، یک حس قشنگ یا هر چیزی که هنر توست. عشق را قدر بدانیم و در شب یلدا به حراج بگذاریم زیرا حراج عشق در این شب بهترین هدیه هاست که نثار دیگران می کنیم.

گفتگواز رقیه بشارت نیا

انتهای پیام/